In 1894 ontdekt Alexander J.E. Yersin dat de ziekte De Pest wordt veroorzaakt door een bacil, die hij maar naar zichzelf vernoemd heeft: Yersinia pestis,Voorheen had men nooit een idee gehad over de oorzaak, maar men dacht wel aan de wraak van God of de stand der planeten. Of een aardbeving, want daarna kwam de ziekte ook nogal eens voor. Ratten verspreiden de ziekte, maar hij wordt op de mens overgedragen door hun vlooien.

De geschiedenis:

Er zijn in de loop der tijden meerdere grote uitbraken geweest, en niet alleen in Europa.

De eerste plaag was in 541-542 voor Christus en kostte 100 miljoen mensen het leven.

De tweede plaag, de ‘Black Death’, vond plaats in de 14e eeuw en kwam Europa binnen via de zijderoute, de Oekraïne en de Zwarte zee. Besmette vlooien zouden zich in balen marmottenvellen bevinden en bij het openen van de balen sprongen de vlooien eruit. De ziekte werd verder verspreid via ratten, met name de zwarte rat.Via schepen kwamen deze ratten ook naar Europa (Sicilie, Constantinopel) en in 1348 kwam de ziekte via de haven van Weymouth aan in Engeland, alwaar 44 miljoen doden vielen.

De derde plaag vond plaats in 1720 in Marseille en verspreidde zich van daaruit naar Genua, Milaan, Padua, Lyon en Venetie. in deze steden stierf 60% van de bevolking.

Bij de grote plaag in China in 1894 verspreidde de ziekte zich via de Siberische marmot en kwam in 1898 in Bombay aan, waar 13 miljoen mensen om het leven kwamen.

In 1900 dook de pest op in de haven van San Francisco via een overleden chinees aan boord van een van de schepen. Sindsdien komt de bacterie voor in geheel Noord-Amerika.

 

De WHO maakt melding van een paar duizend ziektegevallen per jaar over de hele wereld, een klein aantal daarvan in de verenigde staten. Ook in Europese landen wordt de pest gemeld. Mits tijdig onderkend, en dat is een groot probleem, en vervolgens adequaat behandeld, is de overlevingskans 85 %.

 

De verspreiding:

De pest is een zoönose. Dat betekent dat de ziekte van dier op mens kan overgaan. De ziekte is enzoötisch in vele knaagdierenpopulaties. Berucht zijn de ground squirrel en de prairiehond, maar er is een lijst van wel 200 diersoorten die relatief resistent zijn. Er zijn ongeveer 30 soorten vlooien die de bacterie kunnen overdragen en mogelijk lukt dit ook via bloedzuigende luizen, wantsen en vliegen.

Lijst: rock squirrel, Groud squirrel, deer mouse, prairiehond, cottontail rabbit, kat, coyote, vos, marter, racoon, wezel muis, haas, konijn, varken en muledeer, olifant vos, das, skunk, kameel, schaap, hond en hert.

De vlo eet besmet bloed; in de voormaag van de vlo, de gastro-oesophagus, vermenigvuldigen de bacillen zich en produceren tegelijk het enzym coagulase, waardoor het opgezogen bloed stolt. Dit veroorzaakt een plug in de maag met 20-24000 bacillen erin. De vlo wordt hongerig en zoekt een gastheer, waarin bij het bijten de plug in de nieuwe gastheer wordt uitgespuugd. Dit proces speelt zich af bij temperaturen onder de 28 graden. Bij hogere temperaturen kan de vlo het opgenomen bloed wel verteren. Bij hoge temperaturen verspreidt de ziekte zich dus niet zo snel.

Wanneer een besmet knaagdier sterft, zullen zijn vlooien nieuwe gastheren zoeken. Dit kan ook een kat zijn, of een mens. Zo is het dus mogelijk dat de mens besmet kan worden via een beet van een vlo van zijn kat, of via kontakt met zijn reeds zieke kat. Ongediertebestrijders, dierenartsen en veldwerkers alsmede hikers en wildkampeerders vormen de grootste risicogroepen.

 

De symptomen:

De pest is primair een ziekte van knaagdieren en presenteert zich als een haemorrhagische septicaemie. Het sectiebeeld is: subcutane bloedingen o.a. aan de extremiteiten, exsudaat in pleurale-, peritoneale- en pericardiale holte, een sterk vergrote milt en necrotische foci in milt, lever en longen. Wanneer ratten besmet worden met de pest, ontwikkelen ze een bacteriaemie, sepsis en sterfte binnen 3 dagen. Het meest duidelijke symptoom is een longbloeding. Bij katten worden zwellingen en ulcera gezien aan de kop, de nek en rond de bek.

 

Humaan heeft deze ziekte twee, eigenlijk drie vormen:

een builenvorm (85%) die soms overgaat in een sepsisvorm (23%)

een directe sepsisvorm (15%)

en een primaire longvorm (1%). Deze laatste is ook van mens tot mens overdraagbaar via aerosol; dit is de meest agressieve vorm.

 

De Pestdokter

De Pestdokter

De builenpest begint als een algemene ziekte met koorts, hoofdpijn en braken. Daarna komen de zwellingen, in de lies, oksel of hals, afhankelijk van de plaats waar de besmetting optreedt. De zwellingen zijn opvallend pijnlijk!

De zwarte vlekken, vooral op de rug, gangreen en purpura, passen bij de sepsisvorm en gaven de ziekte destijds ook zijn naam: Black Death.

De primaire pneumonische vorm is een acute, fulminante lobaire pneumonie en een snelle sterfte ten gevolge van een septicaemie. Een behandeling moet binnen 48 uur worden ingezet.

De diagnose:

Deze is lastig omdat met het voorkomen van de Pest gewoon geen rekening meer wordt gehouden.

De symptomen in combinatie met (dood) knaagdierkontakt;

De builenvorm is opvallend pijnlijk!

Y. pestis is waarschijnlijk de enige gram negatieve bacil die een fulminante pneumonie met bloedspugen kan veroorzaken. De bacil is in het speeksel te vinden bij de pneumonische vorm. Dit kan een aanwijzing zijn;

De kweek is pas positief na 48 uur. Voor de behandeling is dit te laat.

Directe IFT

Wright-Giemsa-kleuring

 

De behandeling:

Streptomycine 30 mg/kg/24 uur verdeeld over 2dd

Minimaal 10 dagen

Tot 4 dagen na het verdwijnen van de symptomen.

 

De preventie:

Het zonder meer op grote schaal uitroeien van knaagdieren doet de kans op uitbraak van de Pest alleen maar toenemen. Verstandiger is het om eerst hun vlooien te bestrijden. In buitengebieden is dit goed te doen door pesticide-poeder bij de ingang van de holen te strooien. De knaagdieren lopen erdoorheen en poetsen het poeder vervolgens uit over hun vacht.

Humaan is er een dood vaccin.

Een vlo kan 6 maanden zonder eten overleven bij lage temperaturen (20-26 graden) en hoge LV.

Tenslotte:

Recent is er twijfel of de Black-Death-epidemie wel veroorzaakt zouden zijn door Yersinia pestis. De symptomen passen ook bij andere ziekten. Zo wordt gedacht aan Anthrax of Ebola (Marburg-virus). Aanleiding was dat er in Engeland geen melding gemaakt werd van dode ratten in de straten en dat de ziekte zich verspreidde over de natuurlijke barrieres voor de rat heen. In 2000 vond een frans team (Drancourt et Raoul) DNA van Y. pestis in tanden van een slachtoffer van de Black Death. Was het dan toch Yersinia pestis?

Noot: aangezien het niet de rat was die de ziekte verspreidde, maar zijn vlo, is het toch denkbaar dat de mens de ziekte verspreidde over de barrieres voor de rat heen. Ook verspreidde de pneumonische vorm zich hoofdzakelijk van mens naar mens, via aerosol.